ИСТИНА

Teblig, Osmanlı ve Türk toplumunda (19. ve 20. asırda) sosyal kuruluşların dönüşümü ve sosyo-ekonomik ve politik hayatında rollerinin genişletilmesini, toplum-devlet ilişkileri modelinde yer alan tadilâtları inelenen araştırmanın bulgularını içerir. Araştırma, vakfiyeler ve tüzükler, kanunname ve yönetmelikler, merkezi hükümet ve yerel yönetimlerin karanameleri, diplomatik raporlar, süreli yayınlar ve anılar dahil olmak üzere geniş kapsamlı birincil kaynaklara dayanır. Güncel sosyal teorilere göre “sivil toplum”; içinde politik ve sosyoekonomik motivasyonun kişi özgür kılıp bireyleştirdiği ve “sanayi öncesi” davranış modelleri hariç tuttuğu otonom ve kendi kendini yöneten sosyal ilişkiler alanıdır. Sosyal hareketler, meslek kuruluşları, profesyonel organizasyonlar, siyasi partiler ve benzer kurumlar (yani bireyin ve sosyal grupların kendilerini ifade etmesi için altyapıyı yaratan kuruluşlar); sivil toplumun kurumsal temellerini oluşturmaktadır. Osmanlı İmparatorluğunda sivil toplum ve sivil toplum kuruluşlarının belli unsurları, Tanzimat döneminin öncesinde görünebilir. Çünkü sosyal ilişkileri sisteminde birtakım yarı-otonom toplumsal öznelerin (ulema, yeniçeri, ayanlar vs) yanısıra bağımsız inisiyatif sahibi olan ve kendini geçindiren otonom kuruluşlar (kendi kurallar dizisi sahibi olan meslek örgütleri, vakıflar, cemiyetler, mahalleler vs) var oldu. Bu yüzden Osmanlı toplumunda birey, sadece umma’nın üyesi değildi kendini gerçekleştirmesi için belli araçlara sahip oldu; ve genellikle sosyal ilişkiler modeli daha komplikeydi.